تاریخ سیاسی دارابکلا
رویدادها به روایت دامنه ( توسط: ابراهیم طالبی دارابی دامنه )تاریخ سیاسی دارابکلا
رویدادها به روایت دامنه ( توسط: ابراهیم طالبی دارابی دامنه )
نشست های انقلابیون دارابکلا در کجاها بود؟
خان! باید از بین برود
اولین تئاتر سیاسی دارابکلا
به نام خدا. سلسله مباحث تاریخ سیاسی دارابکلا. درست 9 ماه پس از پیروزی انقلاب اسلامی، یعنی در اواسط پائیز 1358 تئاتری بسیار سیاسی را در تکیه دارابکلا به صحنه بردیم (ما تعدادی از رفقا) با عنوان "خان! باید از بین برود" به کارگردانی سیدعلی اصغر شفیعی دارابی. که با موجی از طرفداران و بینندگان مواجه شد. نه فقط در تکیه دارابکلا ، که حتی در تکیه اوسا و نیز تکیه سورک و چند جای دیگه به اجرا در آوردیم.
در تکیه محل مان حتی چندین بار نمایش تکرار شد. حتی سانس ویژه خواهران گذاشتیم. حالا فشرده ی این تاریخ بسی سیاسی و پیام دار را در قالب بیان شفاهی و کمی هم با نمک نقد! به وضع موجود محل! و افزودن مایۀ کنایه و اشاره برایتان شرح می کنم.
البته این موضوع از دو هفته پیش در دامنه نوبت خورده بود، که بعد از اربعین شرحش کنم. اما اخیراً یه انجمنی در دارابکلا در یه وبلاگی اطلاعیه ی خبری را برای موضوع تئاتر، پرداخت کرده و لذا من نوبت این پاره ی تاریخ سیاسی را جلو انداختم تا دانسته شود تاریخ سیاسی دارابکلا از این مسئله روز جهان (هنر چندمه تئاتر؟؟ ششمه یا پنجم. هنر هفتم که سینماست. یکی بگه به من) عقب نبوده حالا چه شده که استمرار نیافته، بماند.
قرار بوده امشب به درگیری خونین برخی ها با نیروهای حزب اللهی محل که به مجروح شدن شدید شهید محمدحسین آهنگری منجر شده بود بپردازم؛ ولی گویی حکمت این شده ،این پاره تاریخ امشب ذکر بشه بهتره. نویسنده و کار "گردان" این تئاتر، آسید علی اصغر شفیعی با کمک تدارکاتی مرحوم یوسف علی رزاقی بوده! بازیگران آن بر حسب ذهن من و عکس تاریخی که از آن دارم اینان هستند، بی ترتُّب الفبایی، فقط بر اساس ذهنم:
1- احمد شیردل 2- جواد دباغیان 3- حیدر طالبی (اخوی بسی محبوب من) 4- یوسف آهنگر (ذاکر اهل بیت) 5- حسن آهنگر (مرحوم حاج مرتضی بسیجی دلاور که چندین بار به جبهه رفت) 6- سید کاظم صباغ 7- سید عسکری شفیعی 8- علی (اسماعیل) آهنگر (فرزندکاظم) 9- علی ملایی 10- موسی رجبی 11- مرحوم آق علی عمادی 12- مرحوم اسماعیل رجبی 13- خلیل آهنگر (جوشکار) 14- جعفر رجبی 15- ابراهیم طالبی دارابی (دامنه) 16- سید رسول هاشمی 17- موسی بابویه 18- سید تقی شفیعی. 19- روانشاد یوسف رزاقی. (اگه اسم کسی یادم رفته به یادم آورید).
برای این تئاتر بلیط هم فروختیم. من متصدی فروش بلیط رسمی با کاغذ چاپی و امضاء بودم. عکس بلیط فروختنم را هنوز دارم و نیز عکس جمعی بازیگران تئاتر را که خیلی پرخاطره است. شهید حجة الاسلام سید جواد شفیعی هم در عکس حضور داره. بلیط هم دو روز پیش ازاجرای تئاتر فروخته می شد (پیش فروش می کردیم).
اولین روز اجرا به دلیل ازدحام بی حد وا ندازه جمعیت در همان آغاز نمایش، اجرای تئاتر به هم خورد. و به روز بعد موکول شد. یه شوخی همین جا با آقا صادق (حلقه تکیه) بکنم که وسط این به هم خوردن ها و داد و بیداد ها و (ها بهی، ها بهی ها) جناب پدر بسی خوبت (همرزم من در جبهه بوریدر مریوان) یعنی حاج عباسعلی، آمده پیش ما (چون هیات امنای تکیه بوده اون وقتا) که ماها با اندوه و غم شدید نشسته بودیم که چرا تئاتر به هم خورده و ... یه دفعه بابای بسی عزیزت، با انگشت اشاره اش به شیشه پنجره ی تکیه گفت:
«اَره؛ این شیشه ره کی بِشکِنیه؟»
و باقی ماجرا... و این طنز همچنان میان ما رد و بدل می شه.(قابل ذکر است از صادق کسب اطلاع کردم که هم اکنون پدرش از مردان پاک و مومن روزگار ما، در آستانه اربعین در راه کربلای معلی است. التماس دعا حاج عباسعلی. السلام علیک یا اباعبدالله. اللهم الرزقنا شفاعة الحسین یوم الورود).
حالا سه نکته از این تئاتر:
موقعی که این تئاتر را در اوسا اجرا می کردیم بسیاری از زنان و مردان بینده تئاتر به گریه واقعی آمدند. چرا؟ چون که در یه صحنه یوسف آهنگر شهید می شه و حیدر طالبی (اخوی من) به فرامتن تئاتر می ره و با شعار و ناله واقعی گفت : مَشدحسین، مشد حسین، تِه راه ادامه دانّه" (مشد حسین نام نقشی یوسف آهنگر بوده) و مشدحسین را در همان صحن تئاتر، تشیع جنازه کردند.. با شعار شدید علیۀ خان و پخش موزیک عزا و غم از پشت صحنه. به همین علت کل جمعیت اوسا، شهید شدن یوسف آهنگر را باور کرده و همگی زدند زیر گریه و آه و فغان! ... . (باپوزش از اوسای ها ی محترم که من خیلی به آنها ارادت قلبی دارم).
دامنه. سال 1358. در حال پیش فروش بلیط تئاتر. عکاس: نقی طالبی دارابی
حالا مفهوم این تئاتر چی بوده؟ یک خان همه ی مردم را به بیگاری و استثمار می کشانه. بدترین فسادها را هم می کنه. مردم را شلاق می زنه. زمین های شان را به مِلکیت خود درمی آره. حتی از دانشجوشدن جوانان محل ممانعت می کنه. چون از آگاهی و علم مردم وحشت داشته!
شب ها با خان های دیگر محلات، تا سحرگاه بیتوته می کردند و با عرَق و قمار و شراب به صبح می کردند. اما با این همه قند و چای و مایحتاج مسجد و تکیه و حتی پول مُلا و منبر را هم می داده. این رسماً در دیالوگ تئاتر آمده و حیدر که نقش یه آدم مُسن اما حکیم مذهبی محل را بازی می کرده (گویی از او دور هم نبوده و نیسته) این نکته را در صحن اجرای تئاتر گفته. و نیز خان هر وقت تکیه می آمده، در جلو و جلوی مجلس عزادری هم می نشسته و جایی خاص داشته و به مردم اُرد! (یعنی فرمان) می داده... .
مردم آرام آرام از ظلم و ستم و خصوصاً استثمار و تظاهر مذهبی اش به عجز می آیند. یه «دانشجوی سیاسی» که در تهران درس می خوانده (سیدعسکری شفیعی بازیگر این نقش بوده) هدایت سیاسی و انقلاب علیه ی خان! را برعهده می گیره و شب ها مخفیانه با مردم و جوانان جلسه (نوعی حلقه!) می ذاره و آنها را وادار به قیام و براندازی حکومت محلی خان (که ظلمش بدتر و ملموس تر از ستم حکومت مرکزی بوده) می کنه و خان درنهایت واژگون می شود...باقی حکایات که گویی همچنان ادامه داره... .
در این تئاتر چند چیز مهم بوده:
دانشجو محور آگاهی بخشی سیاسی بوده. (دانشجویان محل ما دارابکلای زیبا و آگاه حالا امشب افتخار بکنین که همیشه محور بودید و وصل به یه روحانی انقلابی و وارسته). اما این دانشجو در متن تئاتر به یک روحانی انقلابی وصل بوده و از او مجوز دینی و سیاسی کارها را می گرفته. مثل شهید حسین بهرامی. در آن فضای ضد ستم و خان و ارباب و شاه و طاغوت (این کلمه فراوان کاربرد داشته).
دامنه و رفقا در دهۀ شصت
این تئاتر «خان باید ازبین برود» از چندین فیلم سینمای که با پرده عریض می آوردند در حیاط مسجد دارابکلا، پخش عمومی می کردند [در محل یه چندنفری تلویزیون داشتند و مردم دسته دسته به خونه های تلویزیون دارها می رفتن سریال مثلاً رئیسعلی دلواری مبارز ضدانگلیسی را نگاه می کردند. و ما نیز هم] پُراثرتر و کارآمدتر بوده و تا مدت ها در ذهن مردم می مانده و تمام لُغات و کلمات مهم تئاتر را مردم ما، در کوچه و صحرا تکرار می کردند. حتی یوسف آهنگر را تا چند سال پیش هم صدا می کردند «مشد حسین».
یادآوری کنم در این تئاتر نقش من، نورپردازی و مدیریت موزیک و مشاوره و همراهی با کارگردان (سیدعلی اصغر) و نیز فروش بلیط بود. لذا در صحن علنی نمایش، ظاهر نشدم.
یاد یوسف رزاقی به خیر و نیکی
نیز یاد کنم از مرحوم آق علی عمادی که دستگاه صوت و پخش موزیک را، او از خونه اش آورده بود. و نیز تلاش زیاد مرحوم اسماعیل رجبی. نیز از شهید حجة الاسلام سید جواد شفیعی که در پایان هر اجرا، به جمع بازیگران می پیوست و خنده و نکته می افزود و نیز ارشاداتی می نمود... روحشان شاد باد.
مطالب پیرامون این تئاتر فراوانه. اما هدفم، بیشتر دانستن این مسئله است که اتفاقات سیاسی محل دارای چه مشخصه و ریزموضوعاتی بوده... راستی ما این را بی مجوز به صحنه بردیم البته فقط از مرحوم آیة الله دارابکلایی اجازه نمایش در داخل تکیه را گرفته بودیم. الآن فکر می کنید به صحنه بردن آن مجوزی می خواد!؟ (دامنه دارابکلا)
حملۀ خونین به انقلابیون دارابکلا
درست درهمین روزها که ماه محرم است؛ آن روزهای سال 1357، که هنوز علیه شاه؛ مرگ بر، مرگ بر، علنی و رایج نشده بود و یا درمحافل خصوصی تر به آن پرداخته می شد، ماها در همین دارابکلای نیمه انقلابی آن زمان و تمام انقلابی الآن!، در غالبِ شب های محرم، در قالب دسته روی، بعد از منبر آقا، که آن سال جناب حجت الاسلام والمسلمین آقای شیخ اسماعیل دارابکلائی (صادق الوعد) بود. [می دانید که صادق الوعد از نامهای قرآنی حضرت اسماعیل (ع) بعد از آن حضور عاشقانه در پای ابراهیم نبی (ع) برای ذبح و قربانی الله شدن است] به سمت تکیه پایین و مزار امام زاده باقر (ع) که هنوز گلزار شهدا نشده بود، می رفتیم.
با این شعار، همه به هیجان و ولوله افتادیم. و با روحیه ای مضاعف به پیش تاختیم. از حاشیه این مسیر گذرکنم که در دامنه وقتی برای حاشیه سازی ها باقی نیست! و شما را صاف بکشانم به تنگ پشت تکیه و مسجد پایین محله. که در آنجا عده ای، آن زمان شاه دوست!! اما حال بسی بسی خوب و خوب، با چماق! که حالا همه به آن متهم اند! و زنجیر که همه آن را نشانه استبداد می دانن! و نیز مشت و لگد که حالا شده ننگ و لعنت، افتادند به جان و تن و دست و سر همین ماها؛ که غیرمستقیم شاه را زیر گرفته بودیم.
البته به زیر تیغ شعارهای زینبی و حسینی. همه ما را تار و مار کرده بودند! چون در کمین ماها نشسته بودند و مرصاد گونه! به ماها شبیخون زدند. که حالا ماهواره ها این را بر عهده گرفته اند و... قِس علی هذا.
آن شب زمین خیس و گِل آلوده بود بر عکس دل و روح و روحیه ما که گُل گونه بود. خیلی ها از جمله پسرخاله ام موسی، در آب و لجن جمع شده آن کوچه پشتی، زمین گیر شده بودند! فرار، آن شب بر قرار چه ترجیحی داشت! که نگو و نپرس!
حتما" می پرسی کشته ای! مجروحی! چشم پُف کرده ای نداشتین آن شب مهم دارابکلا؟ جواب می دم به شما که آن شب با مزه و تاریخی، کشته که نه، اما مجروح چرا؛ دو تا دادیم. یکی همین جناب آقا مجتبی آهنگر که سرش را شکانده بودند و باقی ماجرا... و نیز یکی ازمردان خدا پیرغلام امام حسین (ع) جناب شیخ ابراهیم بابویه پدر رفیق بسی خوبم جناب احمد آقا بابویه که بشدت مجروحش نموده بودند، تا مرز بی هوشی! و کُما برده بودند.
راستی جوان امروز و مرد فردای دارابکلای ما، بگویم به شما که یک شعار دیگه هم باب کرده بودند عده ای! اما هرچه کوش کردند نوشش نکردند. چرا که امام این انقلاب که آن زمان آیت الله العظمی روح الله خمینی شُهره بوده و مردم اندک اندک به ایشان که بنیانگذار انقلاب و جمهوری اسلامی گردیده امام خمینی نام نهادند، با آن مشی که الان می گم بشدت مخالفت کرده بودند. اینا می گفتن:
آری! هم مسلحانه و هم مسلحان منظورشان بوده. که این شعار آن چنان آنان را به پیله ابریشمشان بُرد تا این که به حکومت پادگانی و وحشت اشرف در خاک عراق رسیدند. که یک «تو» گفتن به رجوی خائن و جُرثومه فسادشان، مساوی شده بود با هزاران بار شکنجه و آزار و سپس اعدام اعدام اعدام.
تبصره و روشنی بیفزایم که اشرف که نام مدینه فاضله ی حکومت اینان! در عراق برگزیده شده بود! نام زن اول از 4 زن رسمی سرکرده ی کثیف شان، رجوی ست، که به همراه موسی خیابانی در خانه تیمی تهران در درگیری قیام مسلحانه ی اینان! در دهه خونین سال 60 کشته شد.
این را و این جور مسائل را روزی دیگر! بازش می کنم نوبت به نوبت. با انواعی از اطلاعات و تحلیل در خور خواننده ی دامنه. (دامنه دارابکلا)
کوچه های دارابکلا پر از شهیده
اینک از بن بست بیرون آیید. از کوچه ی شهید محمد جواد طالبی به زیارت 5 شهید دیگر می رویم. اول بریم پی شهید ابراهیم عباسیان. از او می آغازم. غازیدن ! نه. آغازیدن. گذشت آن زمان همه علیه هم بودند. و تاریخ هم مغازی! (جنگی) بوده! حالا دوره، دوره ی صلح و صفاهاست. این شهید عزیز که مدت مدیدی شَهد شهادتش مظلوم تر از شب حیاتش بوده، باز نیز مظلومه. بازعکسش درجاهایی که ملک طِلق خداست خالیه.
قبر شهید ابراهیم عباسیان. عکاس: دامنه
من بارها شهادت داده و می دهم که د رمرداد ماه سوزان که حتی سخت پوستان جرات آفتاب نشینی نداشتند و در غار و لِه زار مخفی! می شدند، این ابراهیم محله ی مان، هم در روزه اش مستحکم بود. و هم در اقامه ی نمازش منظم. از شما می پرسم مگر بپاداری نماز و روزه داری در روزهای داغ، کم مسلمانی کردن است!؟
خود خدای رحمان گفته من در دل هیچ کس غروب ندارم. این فطرت خدای فاطر است. تو آری تو، که بسی مدعی هستی، حالا خود خدایی می کنی با خودت، شهید مردم را می گی شهید نیست! این کارت توبه لازم داره و اِنابه. گرچه من با حمیدرضای این خانواده، کودکی را به سر بردم. اما از ابراهیم هم به دور نبودم. او باخدا بود. گرایش ها، مگر راه خدا را مسدود می کند؟من همان سال ها، برای حل مشکل این خانواده و پایمال نشدن خون شهید، به دفتر رهبر معظم انقلاب نامه نگاری کردم که روزی دیگر آن را خواهم نگاشت.
او خُلق و خویی خجسته و فهمی نیز بایسته داشت. در هر دعوای جوانانه ی آن عصر، او داوری خاتمه بخش بود. به روح پاک او و پدر مرحومش و صحت و سلامتی مادر مظلومش صلوات بر محمد و آل محمد.
در اینجا جا داره از هیئت مذهبی و خوب ببخیل تشکر کنم که حق شهید ابراهیم عباسیان را نادیده نگرفت و از بدو تاسیش، عکس این شهید را در کنار 8 شهید محله ببخیل درجلوی دسته عزاداری امام حسین(ع) قرار داده و از هیچ هیاهویی هم هرگز، نهراسیده. حبّذا احسنتُم. (دامنه دارابکلا)
حلقۀ تکیۀ دارابکلا
مباحثات گاه تا نزدیک اذان صبح به طول می کشید. بی آن که پِلک های کسی به هم هشته! گردد. آفرین به این عشق و جستجوگری جوانان و طالبان دانایی. کانون و گرانیگاه _مرکزثقل_ این حلقه، دانشجویان بودند و پیرامون حلقه را هم دوستداران مباحث دینی تشکیل می دادند.
سیدایمان هاشمی دارابی، مهدی بابویه دارابی، موسی آهنگر دارابی، آقاصادق، سیدادریس صباغ دارابی علی اکبر طالبی دارابی، عباس مهاجر حمیدرضا شهابی دارابی، عارف آهنگر دارابی، امین آهنگر دارابی و ... .
علاقمندان دیگری هم بودند که نامشان در ذهنم باقی نماند. و ذکر اسامی سایرین حلقه هم مقدور نیست، همه و همه شان حتی شنوندگانی که تا آخرین لحظات حلقه را یاری دادند، دمنده ی روح این حلقه شدند که بسیار بانشاط، دارای عمقی پربار، شائق به کشف و شناخت، مایل به رفع شبهه و ایضاح ذهن و در عین حال پایبند و راسخ در اعتقادات دینی و مبانی اخلاقی و پیوند عاشورایی بودند.
این سیره ابداعی نیست. بلکه ادامه ی روش انبیا و ائمه (ع) است که محیط عبادی شان پر از حلقه های متعدد بود. شنیده ایم نبی مکرم اسلام (ص) روزی از میان حلقه های متعدد درون مسجد، نشستن در حلقه ی علمی را ارجح دانستند و میان شان حاضر شدند.
1- دانشجویان حلقه ی تکیه سعی دارند عشق و اشک حسینی خود را به شناخت تحلیلی حرکت عاشورا پیوند بزنند.
2- آنها در پی آسیب شناسی ها نیز هستند. چون معتقدند اندک اندک جای متفکران در این دامنه، تنگ شده. و همین غیاب، میدان را برای سطحی نگرها وسیع تر و آزادتر ساخته است.
3- در درون این جوانان _که بسیار هم عمیق و پَرسوال بودند_ امواجی از مسائل ساطع است. باید این موج فکری شان، طوفان اندیشه ای بیآفریند. که راه نخستش امتداد بخشیدن به این حلقه است.
4- من خود تعجب کردم از این همه دانش، روحیه، تدیّن، و توانایی بیان و طرح عالمانه ی سؤالات شان.
در طول 4 جلسه در 4 شب متوالی ایام عزاداری، این مباحث به اختصار و گاه هم به طُوال تبادل اندیشه ای شد:
بحث بر لفظ جلاله ی الله. بحث انسان. ابعاد مکتب امام حسین (ع). مفهوم امامت و نبوت. آرمانشهر. آزادی و آزادگی. اخلاقیات امروزی. سهم عقل و وحی در تفکرات انسان. اهمیت قرآن. گفتمان های دینی و جهانی. مساله ی جبر و اختیار. آسیب شناسی عزاداری ها. مصائب عاشورا. نقش تکیه در کادرسازی ها. ترجیح رجوع به بُعد اخلاق و عرفان عاشورا. تاکید بر ضدِ ظلم بودن در ابعاد جهانی. شیعه و سنی. حکومت اسلامی. نظریه ی سیستم ها و داده ها و بازخوردها. محتوای مجالس عزاداری. تاکید اکید بر استمرار حلقه ی اندیشه در تکیه و مسجد و نحوه ی جهت دهی موضوعات. نقد اخلاقیات اجتماعی. و چندین مساله ی دیگر که بدان اشارتی گذرا گردید.
حلقه تکیه. دارابکلا. آبان 1393. شب تاسوعا
دوره ی ما در ابتدای انقلاب و پیش از آن عصر شور بود. اما دوره ی شما عصر شعوره. دوره ی ما عصر خون دادن بود. اما دوره ی شما فصل خوبی کردنه. عصر ما انقلاب و انتقال رخ داد. اما عصر شما اثبات و تمدن در حال رخ دادنه. ما رژیمی را به زیر کشاندیم. اما شما نظامی را دارین به زبَر می رسانین.
عصر من عصر جنگ و دفاع بود. اما عصر شما عصر صلح و صفاست. ما عصر شکّ بودیم. شما اما عصر یقین اید. ما اوائل انقلاب مجبور به ستیزش و استماع انواع تهمت ها _مانندتهمت های مظلومانه به شهید مظلوم بهشتی که امروزه، همه تاسف می خورند کاش بهشتی و مطهری و.. زنده بودند تا..._ بودیم. اما شما حالا در دوره ی سازش و شنیدن کرامت آدمیان اید. و خلاصه بگویم دوره ی ما دوره ی احساس دینی بود ولی اینک شماها در دوره ی شناخت دینی هستید.
به نظر شما با تطبیق و مقایسه ای که ارائه نمودم. ما باید منحرف تر از حقایق و دورتر از دیانت می شدیم! یا شماها؟ ما بیشتر در معرض امواج خروشان انواعی از فتنه ها و آشوب ها می بودیم یا شماها؟ با این همه، ماها در کوران آن دوره، از کودنی ها، رهایی یافته بودم و اسیر امواج نشده بودیم.
سؤالات شما در 4 نشست حلقه ی تکیه نشان داده است که شماها خیلی خیلی از دوره ی جوانی ما عمیق تر و پُردامنه تر و پُرمطالعه تر هستید.
قدر خود را پاس بدارید و به عمق بینش دینی تان باز نیز بیفزایید. که خدا انسانی آگاه و عارف و عابد و در عین حال مختار و متفکر و آزاد و آزاده می طلبد. دوره ی شما مهیّاست برای باسوادتر شدن تان. بااعتقادتر شدن تان. باایمان تر شدن تان. خدا حافظ تان. برادر و مُبصرتان در حلقۀ تکیۀ دارابکلا. (دامنه دارابکلا)